فیروزه

سنگ جواهر که از روح صاحبان مدد می گیرند :سنگ فیروزهتاریخچه فیروزه
فیروزه سنگ آرزوهای تمام پادشاهان ممالک از زمان کورش و داریوش کبیر اولین پادشاهان ایران زمین که به عنوان هدیه از طرف آن ها به تمام سلاطین داده می شد. کشور ترکیه که این سنگ را به نام خودشان می دانند که به لقب ترگرمی گویند. چون برای اولین بار از ترکیه به کشورهای اروپایی صادر شد. در کشور ایتالیا گران قیمت ترین جواهرات خود از فیروزه آبی و صاف استفاده می نمایند. به نام گوهر آبی در ایتالیا مطرح می باشد. و در توصیف آخر فیروزه مظهر زیبایی افتخار مهر و محبت و دوستی پاداش و در یک نگاه رنگ جهان هستی می باشد.
فیروزه در ایران فیروزه علاوه بر نیشابور در جنوب مشهد، شمال شرق کرمان، شمال شرق شهر بابک، در تفت نردیک یزد و در قلعه وزیری نزدیک بصیران و بیرجند وجود دارد.
اقسام فیروزه از لحاظ ارزش فیروزه را به گروه های زیر رده بندی می کنند: 1- فیروزه آبی آسمانی ( ساده و شجری ) ارزش زینتی زیادی دارند. مقدار آن ها بخصوص ساده بسیار کم است. 2- فیروزه متوسط به 4 گروه تقسیم می شوند و غالباً به کشورهای اروپایی صادر می شدند. 3- فیروزه های نامرغوب با رنگ آبی پریده و سبز 4- فیروزه عربی: عربی اسم تازه ای است که به فیروزه هایبد داده شده است. بدین علت که از اهالی معدن کسانی که به زیارت خانه خدا رفته اند این فیروزه ها را با خود برده، در عربستان و یا حجاز به اعراب فروخته بودند. از آن وقت فیروزه های بد را که سبز کمرنگ است یا برص یا بهق دارد و در ایران به فروش نمی رسد عربی گفته اند. بعضی از این فیروزه های عربی سفید رنگ را شیربو می گویند. قطعات مسطحی که به حهت کمربند و بازوبند خوبست و در معدن آنها را توفال گویند، از قسم عربی و بعضی از آنها قیمتی می باشد. نوعی از فیروزه سبز است که آنرا گل کاسنی می نامند. رده بندی دیگری از فیروزه 1- عجمی: فیروزه های گرد نسبتاً درشت برای ساختن انگشتر با رنگ سیر 2- چغاله نیم رنگ: فیروزه های گرد نسبتاً درشت برای ساختن انگشتر با رنگ روشن تر 3- چغاله: فیروزه های گرد نسبتاً درشت با رنگ خیلی روشن 4- عربی: فیروزه های تخت داخل رگه برای ساختن مدال که در عربستان مرغوب است با رنگ سیر 5- توفال رنگین: فیروزه عربی که سنگ آن از بین رفته و خود رگه پایان است با رنگ سیر 6- توفال نیم رنگ: فیروزه عربی با رنگ روشن تر 7- توفال سفید: فیروزه عربی با رنگ خیلی روشن 8- شجری: فیروزه های رگه دار که از اجتماع چند دانه فیروزه در داخل سنگ پهلوی هم تشکیل شده است. 9- نرم: دانه های خیلی کوچک فیروزه راش فیروزه تراش فیروزه بوسیله چرخی بوده است که از سنباده و صمغ مخلوط کرده می سازند. سنباده را از بدخشان و صمغ را از هندوستان می آورند. تراشنده با دست راست به وسیله وزن چرخ را می گرداند و فیروزه را با دست چپ بر روی چرخ می گذارد. برای آنکه انگشتش ساییده نشود، قطعه چرمی یا پارچه ای یا چوبی به انگشت بسته آنرا محفوظ نگه می داشت. قبل از استفاده از این چرخها، فیروزه را روی سنگ هایی که در کوهها پیدا می شده اند که زبر بود می تراشیدند و وضع تراش آن بطور ساییدن بود. اکنون هم فیروزه هایی ریز را به همان وضع می تراشند. فیروزه، بعد از تراش، جلا داده می شود و جلا دادن آن وابسته به ساییدن فیروزه است. بر روس سنگ صیقلی با قطعه چرمی با خاک فیروزه که از چرخ هنگام تراش پیدا می شود. جلا دادن کار اطفال است و یک نفر جلا دهنده برای سه نفر تراشنده کافی است. شکل تراش بستگی به اندازه و شکل اصلی دانه و قطعه فیروزه دارد. از میان اشکال دو شکل متداول و مرغوب است. یکی پیکان که مخروطی است. دیگری مسطح که پهن و صاف است. قطعه پیکانی هر چه بیشتر برجستگی داشته باشد، اوج آن تند تر، مرغوب تر و مطلوب تر است. اما فبروزه هایی که نازک باشد به کار تراش پیکانی نمی آید و آنها را مسطح می تراشند. اگر کلفت باشد تقریباً بیضی تراشیده می شود که روی آن محدب است. هرچه تحدب آن زیاد تر باشد، مرغوب تر است. تراش پیکانی مخصوص فیروزه خوشرنگ است. زیرا اگر فیروزه کم رنگ باشد و پیکانی تراشیده شود، اوج و بالای آن بواسطه نازکی قبول شعاع خارجی می کند و سفید می نماید و از قسمت آن می کاهد. فیروزه عربی را اغلب مسطح می تراشند و قطعات بزرگتر عربی اکثراً معیوب است و خوشرنگ نیست. اما جواهر فروشان و حکاکها معایب فیروزه را از قبیل برص و بهق را با نقشهایی که روی فیروزه می کشند و از طلا، اکلیل و غیره پر می نمایند که عیب ها مستور گردد.
از گذشته های بسیار دور تاکنون بسیاری از مردم بر این باور بوده و هنوز هم هستند که «فیروزه سنگی است که برای انسان و به خاطرآرامش او آفریده شده است » حتی امروز نیر در دنیای مد باوجود تعدد و تنوع جواهرات ، فیروزه با آن رنگ آسمانی و سحر آمیزش علاقه و اعتقاد بسیاری از مردم را به خود جلب کرده و از محبوبیت خاصی برخوردار است .
در بسیاری از فرهنگهای قدیم و جدید ، از فیروزه به عنوان سنگی مقدس و طلسم خوشبختی و خوش شانسی یاد شده است . صنایع دستی ساخته شده از فیروزه نیر که در طی کاوشهای باستانشاسی در کشور مصر ، در مقبره هایی مربوط به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح یافت شده است ، قدیمی ترین گواه بر این مطلب است و نشان می دهد که مصریان باستان ، فیروزه را گوهری معنوی و مقدس می دانستند .
پادشاهان ایران باستان ، از گوهرهای آبی آسمانی مانند فیروزه ، برای تزئینات دست و گردن استفاده می کردند و براین باور بودند که این گوهر خوش رنگ آنها را در برابر مرگ غیر طبیعی یا به قولی ، «اجل معلق » محافظت خواهد کرد از این رو تغییر رنگ گوهرهای به کار رفته در گردن بندها و دستبندهای آنها ، خوش یمن نبوده و علامت خطری برای شخص استفاده کننده از آن به شما می رفت ، اما امروزه بر کسی پوشیده نیست که عواملی همچون نور٬ مواد آرایشی ، گرد و غبار و چربی و میزان HP پوست و برخی عوامل شیمیایی دیگر ، باعث تغییر رنگ فیروزه می شوند که هیچ کدام از آنها نیز زنگ خطری برای استفاده کننده از این سنگ قیمتی و زیبا نیست .